Hoàng giáp Đặng Diễn (1187-1267)

Thứ Sáu, 04/10/2013

Ông sinh ra trong một gia tộc tiêu biểu về hiếu học. Cha ông là Đặng Nghiêm một trong những người đặt nền móng cho đất học Thái Bình, vùng đất được mệnh danh là “địa linh nhân kiệt”. Các em ông đều đỗ đại khoa: Tiến sĩ Đặng Tảo và Thám hoa Đặng Ma La.

Theo Đặng tộc đại tông phả (Yên Quận công Đặng Đình Thự biên tập, Tiến sĩ Quốc lão Đặng Đình Tướng tục biên, Thái Nhạc Quận công Đặng Sĩ Hàn tục biên), Đặng Diễn sinh năm Giáp Dần ngày 10 tháng 5 thời vua Lý Cao Tông (1187), niên hiệu Trịnh Phù thứ 20.

Ông sinh ra trong một gia tộc tiêu biểu về hiếu học. Cha ông là Đặng Nghiêm, một trong những người đặt nền móng cho đất học Thái Bình, vùng đất được mệnh danh là “địa linh nhân kiệt”. Các em ông đều đỗ đại khoa: Tiến sĩ Đặng Tảo và Thám hoa Đặng Ma La.

Ông học giỏi, lại là con cháu công thần nên năm Đinh Hợi (1227) được tuyển vào học tại Ngự Diên (Quốc Tử Giám), văn tài kiệt xuất, phẩm hạnh khả kính, chưa gặp kỳ thi, được Thượng hoàng (Trần Thái Tổ) và vua Trần Thái Tông đặc cách cho vào nội phủ lĩnh chức Ngự tiền bút thư, giúp vua soạn thảo các sắc chỉ, mệnh lệnh và lo việc văn phòng. Cùng năm ấy ông được phò giá về Tức Mạc, soạn văn tế liệt tổ vương triều.

Khoa thi Nhâm Thân niên hiệu Kiến Trung năm thứ 8 (1232), ông dự thi đỗ hoàng giáp (đệ nhị giáp, đệ nhất danh).

Năm giáp ngọ (1234) Thượng Hoàng Trần Thừa băng hà, ông được giao chức hộ tống ngự quan, dẫn văn võ và linh cữu Trần Thái Tổ về an táng tại Long Hưng (xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà).

Năm Đinh Dậu (1237) Trần Thái Tông chuyển ông sang giữ chức Tá thư ở Quốc tử giám (tá thư trị Quốc tử viện), giúp việc đào tạo nhân tài cho đất nước. Tại đây ông được tiếp xúc nhiều thư tịch quý, đặc biệt rất say sưa với việc nghiên cứu thiền học. Ngoài năm 20 tuổi, Đặng Diễn dâng sớ xin được xuất gia. Thượng Hoàng rất chuộng đạo phật, ngay cả ngài cũng muốn đầu đà, nhưng vì việc nước chưa thể đăng sơn bèn hạ chỉ cho ông lên sơn môn Yên Tử giúp việc. Đặng Diễn có một phần công lao mở đường cho dòng thiền Trúc Lâm thời Trần phát triển.

Ông làm quan tới Thừa hiến, Thăng Phó Đô đốc Nhập thị nội các Tu soạn Kinh Diên kiêm Đông các Đại học sĩ cáo thụ Vân ý Vinh lộc đại phu phong tặng Cao Nghĩa Thần

Cuối đời ông xin về tu tại gia, có công trong việc hàng dương Phật giáo tại chùa Ông Lâu (chùa do Linh Nhân Hoàng Thái Hậu dựng từ thời Lý) sau mất (1267) tại quê nhà. Hiện lăng mộ ông vẫn còn.

HĐMT